WDARZENIA

Te obrazy są malowane tak, jakby tworzyły ramy niezbędne dla egzystencji swego twórcy. Powiedzieć, ze Jerzy Mierzejewski nieustannie myślał, żył swoim malarstwem, to za mało, on był z nim istotnie zespolony,  poszukujący w nim miejsca, gdzie mógłby się schronić, znaleźć harmonię, czystość, przeczucie właściwego porządku świata. Czasem sam pojawia się na swoich płótnach, przyjmując na ogół rolę tułacza, przemierza namalowane przestrzenie, zmierzając ku dalekim malarskim horyzontom. Ale bywa też obserwatorem, z boku, w milczeniu zagląda do opuszczonej pracowni, do ogrodu, ocenia perspektywę drogi, krajobrazu. „(…)sens malarstwa polega na tym, żeby przy pomocy tego, co człowiek widzi, dojść do tego, co niewidzialne – co jest rzeczywistym motorem rzeczy i faktów” – pisał.  Niewidzialne są też uczucia – zdaniem ojca artysty, wybitnego malarza Jacka Mierzejewskiego, najważniejsze w sztuce  - ale wsparte zasadami  rzetelnej dyscypliny i warsztatu malarskiego. Po to, by bez taniego sentymentalizmu czy dosłowności przesycały obraz, jako ożywiająca go tajemnica. 

Wspomina – dom rodzinny, ojca, matkę, proste reguły dziecięcego świata. Świata naznaczonego podziwem dla sztuki ojca –  i cieniem jego choroby. W tym świecie bardzo wcześnie, najpierw w związku z chorobą, ale, jak się okazało już na stałe, zadomowiły się góry: Oto obraz – zimowy pejzaż uśpionej śniegiem Bukowiny, z rytmicznym podziałem pionowych słupów drzew, jasną płaszczyzną śniegu i szarego nieba oraz ciemnymi plamami drewnianych ścian domów. Taki, pozornie zwykły, oszczędny widok zatrzymany w kadrze płótna urasta do idei pejzażu, wydobywając zeń to, co najistotniejsze. Malowana latem „Bukowina zielona” -  to tylko dwie płaszczyzny stłumionych, zamglonych zieleni i błękitu, przecięte w centrum obrazu trójkątem świerka.  Góry bliskie, góry dalekie, mają swoje nazwy i historie. Bukowina, podhalański Szlembark , gdzie wraz z grupą artystów jeździł na artystyczne plenery. A potem Alpy, góra St Victoire z rejonu Aix-en-Provence, słynna, malowana wiele razy przez Cezanne’a, (mistrza artysty) który ukazywał  ją w pełnym świetle wydobywającym rytmiczne przenikanie się zieleni, błękitów i brązu. Mierzejewski woli cienie, mgłę, sprawiające,  że jego malarskie przestrzenie są realistyczne i abstrakcyjne zarazem. Założenia harmonii, geometrycznie uporządkowanego,  bliskiego kubistom widzenia świata, klasycznej kompozycji a jednocześnie senne, przytłumione kolory, cienie, pewna umowność  powodująca odrealnienie malarskich płaszczyzn, nadają obrazom Mierzejewskiego odrębną, osobistą aurę

Ów sposób kompozycji, kadrowania obrazów przekładał również na reguły sztuki filmowania -  zagadnienia plastyki w filmie, których uczył w Łódzkiej Szkole Filmowej. Składały się na to zasady ciągłości plastycznej, cel i środki kompozycji, realizm układu przestrzennego, a przede wszystkim to, jak przez geometrię, matematyczne obliczenia, stosunek bieli do czerni wyrazić harmonię wyższego rzędu. Zapamiętany został jako wspaniały, obdarzony charyzmą profesor, naturalny i bezpośredni, żarliwie oddany swemu powołaniu. Był człowiekiem ciepłym, energicznym, dowcipnym, otwartym na wszystkich, których spotykał. Mówiono o nim, że „jest wszędzie naraz” i „zna wszystkich”. Tęsknota, cisza, nastrój smutku czy melancholii emanujące z jego obrazów, pokazują to, czego nie mówił, co ukryte pod zewnętrzną urodą rzeczy.

Tu, w Zakopanem, na wystawie odbywającej się w trzecią rocznicę śmierci Jerzego Mierzejewskiego, obrazy poświęcone górom znalazły się w centrum uwagi widza. Obok nich pokazano płótna przedstawiające pracownię artysty  oraz kilka rodzinnych portretów. Motyw pracowni, pozornie pustej, ale za pośrednictwem stojących w niej obrazów gromadzącej emocje i refleksje malarza, to jeden z często powtarzanych artystycznych „stanów skupienia”, studium wyizolowanej z codzienności przestrzeni – to, co Mierzejewski nazywał „sztuką milczenia”. Mierzejewski portretował rzadko i tylko najbliższe sobie osoby – brata, żonę, wspomnienie rodziców, siebie samego. Nie potrzebował konkretnej ludzkiej figury, by mówić o człowieku. Wolał metaforę, obraz tego, co niezmienne, co może, dzięki swemu pięknu i wzniosłości  stanowić dlań punkt odniesienia. Jak górski krajobraz…

Zofia Jabłonowska-Ratajska